9/11 Loose Change

Berlinski kongres i »Ulcinjsko pitanje«
U ratu sa Turskom Crna Gore je 20. 1. 1878. godine zauzela Ulcinj. Mirom u San Stefanu ostao je u Turskoj, a Crnoj Gori su pripali Plav, Gusinje, albanska sela: Grude, Hoti i Kastrati, veci dio Skadarskog jezera i terirorija zapadno od Mrkojevica do mora. Velika evropske sile (V Britanija, Njemacka, Austro‑Ugarska, Francuska j italija) osporavajuci odredbe Sanstefanskog mira, u ljeto 1878. godine, organizuju Berlinski kongres, kojem prisustvuju i patpisnice Sanstefanskog mira (Rusija, Turska, Bugarska, Srbija, Gricka i Crna Gora) Na ovonn kongresu odredjeno je da pomenuta mjesta pripadnu Crnoj Gori. Otomanska porta to nije postovala zato nastaje velika diplomatska aktivnost u lstambulu, na Cetinju, Petrovgradu, Becu, Londonu i u drugim glavnim gradovima velikih sila. 
U Londonu, u parlamentu, predsjednik Gledston energicno istupa zahtijevajuci da se, kao dio britanske politike, odredbe Berlinskog kongresa postuju. Zamjenjuju se skoro svi ambasadori vellkih sila akredilovani u Istambulu ‑ salju se tamo uticajne Iicnosti. Britanci za specijalnog ambasadora postavljaju gospodina Gocena, koji je vec bio imenovan za vicekralja Indije. Lord Granvil, dajuci Gocanu ovlascenja da koordinira zadatke sa svim ambasadorima velikih sila pise mu: >>Njeno Velicanstvo Kraljica izvoljela je imenovati vas svojim specialnim ambasadorom kod Otomanske Porte zato da se vidi koliko Nj, V. Kraljica smatra vaznim situaciju na Istoku i kako bi Sultan, iz Iicnih odnosa sa takovim drzavnikom koji zauzima u Parlamentu i u politici Engleske tako uzvisen polozaj, uvideo ozbiljnost namjere velikih sila u izvrsenju njegovih obaveza prema Crnoj Gori i Grckoj… «, a nesto kasnije salje mu u Istambul upozorenje »...ima se od visoke Porte energicno zahtijevati da kategoricno kaze koje mjere ima poduzeti za izvrsenje Crnoj Gori ustupljenih mjesta.<<
Umesto zahtjeva velikih sila da carska vojska zaokupira pozicije predate Albancima i preda Crnoj Gori, u Istambulu, pada kabinet Mahmut Nedim‑pase. Velikim vezirom postade Said-pasa, pristalica engleske politike, za ministra vojske Husein Husni‑pasa, bivsi skadarski valija, a za ministra spoljnih poslova Abedin‑pasa, porijeklom Albanac. Situacija se tako jos vise komplikuje. Sultan naredjuje Abedin‑pasi da posalje proklamaciju u Albaniji da »makar i krvavim otporom onemoguce ma koga da stane na tIo njemu najmilije provincje, Albanje. «
U Britanskom Parlamentu su nakon ovoga, smislili zamjenu teritorija- da se za Hote, Grude i Kastrate Crnoj Gori ustupi Ulcinj, znajuci da za, eventualno ucesce, Iakse mogu Crnoj Gori, pomoci sa mora. Za cudo, na ovaj prijedlog je pristala i Austro‑Ugarska kao dominantna sila na Jadranu, iako je na Berlinskom kongresu bila protiv izIazaka Crne Gore na more i tesko pristala da Bar pripadne Crnoj Gori. Oval prijedlog o kao zajednicka nota, predat Porti 26.6.1880 godine. Sultan, razjaren, imaci u vidu znacaj Ulcinja baca notu, a Turski dvor diplomatima u Istambulu, plaseci se vojne intervencije siri glasine da je »Sultan poludio<<. Istovremeno, crnogorskom poslaniku predlozeno je da se Crnoj Gori ucini naknada u novcu u roku od mjesec dana za sporne teritorije. Crna Gora, uvrijedjena ovom ponudom prekida diplomalske odnose sa Turskom i iz Istambula povIaci svog poslanika Gavra Vukovica. Pritisak velikih sila na Portu raste, Sultan zvanicno pristaje na zamjenu, ali istovremeno borodovima dotura ratni material i vojsku u Ulcinj.Energicni Gledston predlaze da velike sile »solidarno posalju svoje pomorske eskadre u blizinu Ulcinja.« Oval prijedlog velesile prihvataju, sem njemacki Bizmark, ali nakon Gledstonovog upozorenja da ukoliko njegova zastava ne bude u armadi, neka na racuna na evropski koncern« i Bizmark se saglasio.
Kombinovana flota pristize u dubrovacku luku Gruz. Engleska, Francuska, Itallja i Austro‑Ugarska salju kao na neku paradu svoje najbolje brodove a Rusija i Njemacka manje ratne ladje. Flota je brojaja 37 brodova. Na brodovima je bilo oko 550 topova, medu njima veliki broj kalibra 250 i 180 mm sa tezinom granata 600 400 kilograma. Armadom komanduje engleski admiral Sejmur. Nesto kasnije flota se seli blize Ulcinju, u Boku Kotorsku. Na jednom od francuskih brodova bio je oficir Pjer Loti, pjesnik koji je, odusevljen ljepotom jedne mIade Bokeljke ispjevao pjesmu o njoj. Turska je, i pored ove demonstracile sile, odugovlacila sa predajom Ulcinja, a crnogorska vojska je uzaludno cekala na prilazima Ulcinju. Upornost Sultana Hamida u ulcinjskom pitanju izvela je hladne Engleze iz strpljenja pa flota dobija naredbu da podje u Pirej, u Grckoj, i da se Pripremi za invaziju na neku od turskih vecih luka. Istovremeno evropska stampa, ugledne licnosti i javnost uopste intenzivno se bavi ulcinjckim pitanjem, podgrejavajuci energicnost velikih sila. Na iniciativu Lorda Granvila engleski ambasador Gocen, jedinstveno sa ostalim Predstavnicima velesila predaje Porti ultimativnu kolektivnu notu »visoka Porta ima predati Crnoj Gori Ulcinj sa cijelim distriktom do Bojane pravilno, mirno bez otpora 15. novembra se starom.  Ako to na ucini, kombinovana flota, koja ima tog dana biti u zalivu Burnaba kod Smirne uci ce u Porat Smirnu i uzeti varos. Podcinice sebi sve vlasti, zauzeti sve prihode vilajeta i njima raspolagati, od kojih Crna Gora imala bi primati svoj pravicni dio. Ako i to pak ne bude dovoljno da prinudi visoku Portu, na razlog sile ce zauzeti u krajnjoj nuzdi Saloniki « Ultimatum je za Portu bio vrlo tezak, utoliko prije sto ovaj postupak velikih sila, kao pocetak, mogao je biti primljenjen i za tada neriejsenja pitanja u Jermeniji, Grckoj i drugdje.
Sultan Hamid, nasavsi se u teskoj i neizbeznoj situaciji, smijeni skadarskog Veli Riza-pasu kao najortodoksnijeg u otporu zu predaju Ulcinja, tamo posalje mirnog i uticajnog musira Dervis‑pasu sa cetiri hiljade nizama, koji iz Skadra dodje u Ulcinj sa nesto manjom vojskom, da pripremi postupak primopredaje sanc (utvrdjenja) u okolin Ulcinja (na Bojani, na Mozuri i na Meterizima) i sam grad Ulcinj.
Crnogorska vojska Pod komandom vojvode Boza Petrovica (dva bataljona) dosla je u Mrkojevice, a nakon izvrsenih priprema u Ulcinj je poslat vojvoda Simo Popovic, vec imenovani guverner crnogorskog primorja sa sjedistem u Ulcinju. Popovic sa 600 vojnika pod komandom Petra Stankovica preuzim sve sanceve, grad Ulcinj i >>distrikt do Bojane<<. Tako je Ulcinj, posIe dugog diplomatskog nadmudrivanja izmedu velikih sila i Crne Gore sa Turskom i demonstracije, do sada nevidjene pomorske armade, 30.11.1880. godine prisajedinjen Knjazevini Crnoj Gori.
Zudeci do tada za izlaskom na more, za razvojem sopstvenog pomorstva i razvojem mediteranske poljoprivrede, odusevljen svojim vojnim i diplomatskim uspjesma Knjaz Nikola I je, ispjevao pjesmu »vjencanje Crne Gore s morem«, ciji jedan stih glasi:
                >>Pozdravljam te sinje more, o livado tecna ravna ti golema prostorijo zeljo nasa preodavna ... «

pocetak